هاوَن یا هَوَنگ ظرفی سنگی یا فلزی (غالباً مسی) است که در آن ادویه و تخم‌های گیاهان و غیره را با دستهای می‌کوبند و می‌سایند. هاون یکی از آلات و ابزار مقدس پرستشگاه مزدیسنان بوده و گیاه هوم در آن کوبیده و فشرده میشده و شربت مقدس هوم ساخته میشده است.
موبد مأمور تهیه شربت هوم هاونان نام داشته و دارای درجه ٔ نخستین بوده است . دسته ٔ هاون ؛ ابزاری از سنگ و یا فلز و یا چوب که بدان در هاون چیزی را کوبند. صدای دنگ و دنگش بیشتر پیام آور قلیه ماهی یا دال عدس بود ، و این اسیاب خانگی که از آهن ساخته شده بود؛ کار خانهای خانه دار را در اسیاب کردن و خرد کردن مواد راه انداخته بود و پس از پایان کارشان آن را با تفاله تمر و خاکستر برق انداخته و در زیر نور آفتاب خشک میکردند.
هاون صنایع دستی استان سيستان و بلوچستان
ولی امروزه نقش ان در اشپزخانه ها در برابر اسیاب های برقی و بیحوصلگی بانوان و مشغله های کاذب رنگ باخته است. معمولا این هاونها از آهن ساخته میشدند و دارای اشکال گوناگون بودند. این هاون هشتصد سال قدمت دارد. این اثر امروزه در موزه هنر لس‌آنجلس نگهداری میشود این هاون و دسته زیبا با پیشینه‌ای نزدیک به هشت سده به ایران عصر خوارزمشاهی و منطقه خراسان تعلق دارند.
اثر از جنس برنز ساخته شده و با نقشهای مختلف هندسی و حیوانی تذهیب و قلم‌زنی شده است. در قسمت میانی و پایینی عبارات و کلماتی به خط نسخ و در دو ردیف نگاشته شده‌اند. طول دسته بیست و چهار سانتی متر، قطر هاون پانزده سانتی متر و ارتفاع آن بیست و یک سانتی متر است. این اثر امروزه در موزه هنر لس‌آنجلس نگهداری میشود.
روستای توده مرکز دهستان سخوید و از توابع بخش نیرشهرستان تفت است . موقعیت طبیعی روستا پایکوهی و کوهستانیه با آب و هوای معتدل و خشک و ارتفاعِ متوسط 2498 متر از سطح دریا که در فاصله 8 کیلومتریِ شمالِ باخترِ شهرِ نیر قرار گرفته است .
آشنایی با هنر انبرسازی استان یزد
روستای توده مامن مردمان پر تلاش و سخت کوشیه که ثابت کرده اند میشه با اراده و تدبیر از هیچ ، همه چیز ساخت . در این روستا صنعتِ ساختِ وسایلِ فلزی از رواج و رونق برخوردار است . سرآمد صنعتگران روستا ، استاد حسن سکاک میباشد . استاد عمری به این حرفه اشتغال داشته و در کارش مهارت و تبحر خاصی دارد .
کارگاه استاد یه مغازه کوچک و تمامِ ابزارِ کارش عبارتند از یک کوره هیزمی ، یک چکش و سِندان وَ تعدادی سوهان و انبر. مواد اولیه کار وی هم چیزی بیش از ضایعاتِ فلزی و میله هایِ آهنیِ دست دوم نیست. میله های آهنی درون کوره قرار میگیرد .
آهن که خوب داغ و گداخته شد استاد با ضربات دقیق و با صبر و حوصله فراوان آهن را به شکل مورد نظرخود میسازد . اینجا وسایل مختلفی تولید میشود اما مهمترین محصول این کارگاه انبرهای ظریف و نفیس میباشد . استاد در طول مدت کار خود شاگردانی هم تربیت کرده است که حالا هر کدام خود استادی است .
این هنر در سنندج ابتدا با وسایل ساده وابتدایی ودر عین حال زیبا انجام شده است وحتی در آن زمان هنرمندان نازك كار میز كار نداشته اند وروی زمین می نشسته وكار انجام می داده اند تا اینكه در سال 1342 اولین میز كار توسط استاد عبدالحمید نعمتیان نوه استاد مرحوم نعمت الله به شهر سنندج آورده شده است و از آن زمان به بعد كم كم ابزارها وامكانات بیشتر شده واز مشكلات كاری آنها كم كم كاسته شده است.
این هنر در حال حاضر جنبه بازاری پیدا كرده و اكثر صنعتگران به ساختن تخت نرد مشغولند وچون صنعتگران منبع درآمدی بجز اینكار ندارند و نیز مواد و مصالح مصرفی نیز بسیار گران و نایاب است،به همین دلیل وقت ساختن دیگر محصولات را ندارند و كسی به ساختن سایر محصولات هنری نمی پردازد كه از لحاظ مالی تامین باشد.
صنایع دستی سنندج تخته نرد
در حال حاضر منبت و معرق نیز با هنر نازك كاری آمیخته همراه شده است و در اكثر كارها گوشه ای از منبت و معرق دیده می شود و دلیل آن سفارش خریداران محصولات می باشد. اما خوشبختانه هنرمندان قدیمی و اصیل نازك كار همان روش قبلی را ادامه داده و كارهای بسیار زیبا و با ارزش انجام می دهند و بیشتر از گره چوب مخصوصا گردو و سنجد و كیكم استفاده می كنند. انواع محصولات نازك كاری هنر نازك كاری چوب در نقاط مختلف ایران بخصوص در شهر هایی چون سنندج وارومیه رواج بیشتری دارد.
محصولات تهیه شده توسط نازك‌كاران سنندجی اشیایی چون: تخته نرد، عصا، كیف زنانه،رحل قرآن،میز شطرنج،قلمدان،قاب عكس،جعبه جواهرات،جا سیگاری،جعبه توالت، رویه میز، وسایل زینتی مثل گردنبندهای ظریف، انگشتر وغیره... لازم به توضیح است كه تخت نرد های تولید شده در سنندج از كیفیت بالا و بسیار متنوعی برخوردار است و در حال حاضر بیشترین میزان تولید كارگاهی را به خود اختصاص داده است.
